9  ベータ関数

Author

Ryo Nakagami

Published

2024-09-12

Modified

2024-09-18

ベータ関数の性質

Def: ベータ関数

実数 \(a, b\) について,ベータ関数 \(\operatorname{B}(a, b)\) は以下のように定義される.

\[ \operatorname{B}(a, b) = \int^1_0 x^{a-1}(1-x)^{b-1}\mathrm{d}x \]

また,ガンマ関数を用いて以下のように表せる

\[ \operatorname{B}(a, b) = \frac{\Gamma(a+b)}{\Gamma(a)\Gamma(b)} \]

Proof: ベータ関数とガンマ関数の関係

ガンマ関数の定義を用いて,

\[ \begin{align*} \operatorname{\Gamma}(a)\operatorname{\Gamma}(b) &= \int^\infty_0 x^{a-1}\exp(-x)\mathrm{d}x \int^\infty_0 y^{b-1}\exp(-y)\mathrm{d}y \\ &= \int^\infty_0 \int^\infty_0 x^{a-1}y^{b-1}\exp(-x-y)\mathrm{d}x \mathrm{d}y \\ \end{align*} \]

ここで, \(x + y = u, x/(x + y) = v\) という変数変換を考える.つまり,

\[ \begin{align*} x = uv, y = u(1-v) \end{align*} \]

このときのヤコビアンは

\[ \begin{align*} \vert\operatorname{det} J \vert= u \end{align*} \]

従って,

\[ \begin{align*} \operatorname{\Gamma}(a)\operatorname{\Gamma}(b) &=\int^\infty_0 \int^\infty_0 (uv)^{a-1}[u(1-v)]^{b-1}\exp(-u) u\mathrm{d}x \mathrm{d}y \\ &= \int^\infty_0 \int^\infty_0 u^{a+b-1}\exp(-u) v^{a-1}(1-v)^{b-1}\mathrm{d}x \mathrm{d}y \\ &= \int^\infty_0 \int^1_0 u^{a+b-1}\exp(-u) v^{a-1}(1-v)^{b-1}\mathrm{d}v \mathrm{d}u \\ &= \int^\infty_0 u^{a+b-1}\exp(-u) \mathrm{d}u \int^1_0 v^{a-1}(1-v)^{b-1}\mathrm{d}v \\ &= \operatorname{\Gamma}(a+b)\operatorname{B}(a, b) \end{align*} \]

つまり,

\[ \operatorname{B}(a, b) = \frac{\operatorname{\Gamma}(a+b)}{\operatorname{\Gamma}(a)\operatorname{\Gamma}(b)} \]

Proof: 座標変換

ガンマ関数は \(z^2 = x\) という変数変換を用いると以下のように変換できる

\[ \begin{align*} \operatorname{\Gamma}(a) &= \int^\infty_0 x^{a-1}\exp(-x)\mathrm{d}x \\ &= \int^\infty_0 z^{2a-2}\exp(-z^2)\frac{\mathrm{d}x}{\mathrm{d}z}\mathrm{d}z \\ &= 2\int^\infty_0 z^{2a-1}\exp(-z^2)\mathrm{d}z \end{align*} \]

これを用いて

\[ \begin{align*} \operatorname{\Gamma}(a)\operatorname{\Gamma}(b) &= 4\int^\infty_0 x^{2a-1}\exp(-x^2)\mathrm{d}x \int^\infty_0 y^{2b-1}\exp(-y^2)\mathrm{d}y \\ &= 4\int^\infty_0 \int^\infty_0 x^{2a-1}y^{2b-1}\exp(-(x^2+y^2))\mathrm{d}x \mathrm{d}y \end{align*} \]

ここで, \(x = r\cos\theta, y=r\sin\theta\) という変数変換を行う.このときのヤコビアンは

\[ \vert \operatorname{det} J \vert = r \]

よって, \[ \begin{align*} \operatorname{\Gamma}(a)\operatorname{\Gamma}(b) &= 4\int^\infty_0 \int^\infty_0 x^{2a-1}y^{2b-1}\exp(-(x^2+y^2))\mathrm{d}x \mathrm{d}y\\ &= 4\int^{\pi/2}_0 \int^\infty_0 r^{2a+2b-2} \cos^{2a-1}\theta \sin^{2b-1}\theta \exp(-r^2) r \mathrm{d}r \mathrm{d}\theta\\ &= \left(2\int^{\pi/2}_0 \cos^{2a-1}\theta \sin^{2b-1}\theta \mathrm{d}\theta\right) \times \left(\int^\infty_0r^{2(a+b)-1}\exp(-r^2)\mathrm{d}r \right)\\ &= \operatorname{B}(a, b) \times \operatorname{\Gamma}(a+b) \end{align*} \]

従って,

\[ \operatorname{B}(a, b) = \frac{\operatorname{\Gamma}(a+b)}{\operatorname{\Gamma}(a)\operatorname{\Gamma}(b)} \]

Theorem 9.1 三角関数とベータ関数の関係

正の実数 \(a, b\) について,以下が成立する

\[ \operatorname{B}(a, b) = 2\int^{\pi/2}_0\cos^{2a-1}\theta\sin^{2b-1}\theta \mathrm{d}\theta \]

Proof

ベータ関数について \(x = \cos^2\theta\) を用いた置換積分で以下のように示すことができます.

\[ \begin{align*} \operatorname{B}(a, b) &= \int^1_0 x^{a-1}(1-x)^{b-1} \mathrm{d}x\\ &= \int^0_{\pi/2} (\cos^2\theta)^{a-1}(1 - \cos^2\theta)^{b-1} \cdot (-2\cos\theta\sin\theta) \mathrm{d}\theta\\ &= 2\int^{\pi/2}_0 \cos^{2a-1}\theta \sin^{2b-1}\theta\mathrm{d}\theta \end{align*} \]

なお, \(\sin^2\theta = 1 - \cos^2\theta\) 及び \(\displaystyle\frac{\mathrm{d}\cos^2\theta}{\mathrm{d}\theta} = -2\cos\theta\sin\theta\) を用いている.

Theorem 9.2 引数の交換性

正の実数 \(a, b\) について,以下が成立する

\[ \operatorname{B}(a, b) = \operatorname{B}(b, a) \]

Proof

\[ \begin{align*} \operatorname{B}(a, b) &= \int^1_0 x^{a-1}(1-x)^{b-1} \mathrm{d}x\\ &= \int^0_1 (1-z)^{a-1}z^{b-1} \frac{\mathrm{d}x}{\mathrm{d}z}\mathrm{d}z\\ &= \int^1_0 (1-z)^{a-1}z^{b-1} \mathrm{d}z\\ &= \operatorname{B}(b, a) \end{align*} \]